Buổi Chiều Với "khánh Ly Và Bạn Hữu"

Bài số 2138-1930-706vb7031107

*

 Tác giả là một nhà giáo từng có hơn 30 năm dạy học tại Việt Nam. Đến Mỹ theo diện ODP, hiện tiếp tục nghề cũ tại một trung tâm dạy kèm tại miền Nam Cali. Bài viết mới của ông lần này là những ghi nhận tản mạn về chương trình “Khánh Ly và Bạn Hữu” tại Việt Báo Gallery 28-10-2007.

*

 Tôi đã có dịp sống lại thời còn là sinh viên Văn Khoa ở Sài gòn khi đi nghe Khánh Ly và Ngọc Minh hát tại hội trường Việt Báo chiều chủ nhật 28 tháng 10 vừa qua. Đây là buổi ra mắt tập thơ "Chim hót trên đầu ngọn lau" của Cẩm Vân, một nhà thơ nữ đến từ Na Uy, và phần chính của chương trình là giọng hát Khánh Ly và Ngọc Minh trong những tình khúc Trịnh công Sơn, Trầm Tử Thiêng, Trần dạ Từ, Ngô thụy Miên và Vũ thành An.

Hội trường Việt Báo nhỏ chỉ đủ cho hơn 200 chỗ ngồi nhưng không khí  ấm cúng, khá thích hợp cho buổi trình diễn loại nhạc thính phòng như hôm đó. Mặc dù không gian có hơi khác so với không gian sân trường đại học Văn Khoa ngày nào, người đến nghe nhạc vẫn đông kịt và ngồi kín cả hội trường. Trên bức tường xẫm mầu sau bục gỗ,  chỉ có một banner giản dị "Khánh Ly và Bạn Hữu". Chùng đó là đủ. Người đã nghe Khánh Ly hát từ sân trường Văn Khoa ngày nào, dù chưa từng gặp người hát, chắc vẫn có thể tự coi mình là bạn của Khánh Ly.

Đúng 3g15 chương trình bắt đầu sau lời giới thiệu của MC Ngọc Minh. Lâu nay tôi chỉ nghe Ngọc Minh hát, nhưng hôm đó tôi mới thấy chị giới thiệu chương trình cũng lôi cuốn và dễ thương không kém giọng ca của chị.

 Khán giả hầu hết là những người lớn tuổi, những người mà cuộc sống đã hoàn toàn bị đảo lộn sau ngày 30 tháng 4 năm 1975.. Họ đã trải qua những cơn lốc của lịch sử, đã sống khắc khoải tuyệt vọng trong cái được mệnh danh là "Trại học tập cải tạo". Nhưng hy vọng vẫn không tắt trong lòng họ, thất vọng rồi lại lạc quan, phẫn chí rồi lại tìm được sự bình an trong tâm hồn, những người tưởng rằng kỷ niệm đã chết hẳn nhưng thật ra vẫn sống mãi với đời sống mình. Bằng chứng là hôm nay họ cũng như tôi đã về đây để nghe lại Khánh Ly và Ngọc Minh hát, để sống lại những kỷ niệm thuở còn khoác áo thư sinh hay áo trận giày saut, thuở còn ở lứa tuổi đẹp nhất đời mình. Trong họ vẫn còn nguyên vẹn hình ảnh một Trịnh công Sơn gầy còm trong chiếc áo chemise trắng rất ư học trò đang ôm cây đàn guitare thùng đệm cho một giọng hát rất lạ vừa từ vùng Đà Lạt sương mù xuống, một giọng hát mà nhiều người lúc bấy giờ đã mệnh danh là "giọng hát lãng đãng khói sương", một Khánh Ly rất đơn sơ, tóc dài và đi chân đất trên sân cỏ trường Văn Khoa năm xưa, hát những bài hát bắt đầu được phổ biến và nổi tiếng của Trịnh công Sơn lúc bấy giờ. Tiếng đàn và tiếng hát từ đó đã từ bay ra cùng khắp.  

   " ...Em theo đời cơm áo

 Mai ra cùng phố xôn xao

 ...Ta ôm tình nặng trĩu

 Nghe quanh đời mưa bão

 Ôi những ngày yêu dấu

bọt bèo..." 

" Yêu dấu tan theo" đã bắt đầu chương trình như thế.

 "Mai cũng có thể là ngày mai, nhưng Mai cũng có thể là tên... một ai đó"... như Khánh Ly tâm sự. Trong "Nghe những tàn phai", Trịnh công Sơn diễn tả nỗi lòng của những người con gái sống về đêm đã làm cả hội trường ray rứt:

 "Có ai đang về giữa đêm khuya

 Rượu tàn phai dưới chân đi ơ hờ

 Vòng tay quen hơi băng giá

 Nhớ một người tình nào cũ

 Khóc lại một đời người quá ê chề..."

Phải rồi em, cuộc sống đã làm em quá ê chề, và trên đường về , em đã thấy

 "..đời mình là con nước trôi

 Đèn soi trên vai rã rời

 Ngày đi đêm tới

 Còn chút hao gầy"

Nếu như trước đây hơn ba mươi năm bài "Giọt nước mắt cho quê hương" đã được hầu hết thanh niên nam nữ gần như thuộc lòng thì hôm nay ý nhạc vẫn còn làm mềm lòng những con người đã đi qua suốt cuộc chiến, đi qua thêm một phần đời lựu vong. Tôi đã thấy có nhiều người gỡ kính ra và dùng Kleenex lau mắt.

 Khánh Ly tiếp tục kể lể bằng giọng khàn đục cố hữu:

 "Còn đây có bao ngày

 Còn ta cứ vui chơi

 Rồi mai sẽ ra đi

 Dù nhớ thương con người

 Còn đây những đêm này

 Còn em hãy yêu tôi

 Đời đốt nến chia phôi

 Dù nhớ thương cũng hoài..."

 Đã nhiều lần trong đời sống chúng ta đã nghe những tình khúc lãng mạn dễ thương này, nhưng mỗi lần nghe là mỗi lần mang một tâm trạng khác nhau. Họ, những người nghe nhạc chiều nay và cả tôi nữa, lúc nào cũng cảm thấy cần nghe lại để sống lại những kỷ niệm của một cuộc tình dù đã xa nhưng vẫn đẹp, và cũng để nhớ về những ngày tháng chiến tranh khốc liệt tàn phá quê hương.

 Ngọc Minh giới thiệu tác giả tiếp theo, người mà theo chị, lần đầu tiên đã đưa Rap vào dòng nhạc của mình. Đã được xem và nghe " Kinh khổ" của Trầm Tử Thiêng trong một cuốn DVD phát hành cách đây không lâu nhưng lần này nghe Khánh Ly hát "Kinh Khổ" chắc có lẽ không chỉ riêng tôi mà tất cả khán thính giả hôm đó đã lịm người đi vì xúc động. Chị đã thật sự chuyên chở hết cái hồn của ý nhạc để chia xẻ với khán thính giả.

Tác giả tiếp theo mà Ngọc Minh giới thiệu đã làm nhiều người trong hội trường ngạc nhiên, vì lâu nay ai cũng chỉ biết anh là thi sĩ làm thơ tình. Nay lại được nghe anh, không phải thơ mà là nhạc,  một ca khúc anh viết trong nhà tù Cộng Sản tại Việt Nam sau 1975, nhân sinh nhật người bạn đời là Nhã Ca. Bài hát mang tên  "Chuông và mưa".. Ai đã từng ở Huế mới biết những cơn mưa ở đó dai dẳng và buồn như thế nào. Hình ảnh hai người yêu nhau đứng trú mưa dưới tháp chuông thật đẹp và thật lãng mạn. Nét nhạc đã làm thính giả yêu thích và vỗ tay vang dội sau khi nghe Khánh Ly trình bày. Sau đó là dòng nhạc của Ngô thụy Miên, dòng nhạc trữ tình đã làm say mê nhiều thế hệ. Và để kết thúc, Khánh Ly đã nói về nhạc sĩ Vũ thành An, về một con người đã từng chịu nhiều oan khiên trong ngục tù và ngay cả sau khi ra tù, về sự can đảm của anh khi phó thác và dâng đời mình cho Chúa để trở thành Thầy Sáu vĩnh viễn.. Bài "Đời đá vàng", có lẽ rất ít người biết, nói lên cái quyết tâm của anh khi vượt qua mọi trở ngại để theo đuổi lý tưởng cao đẹp của mình. Xúc động nhất có lẽ là câu hát "Ô hay, tại sao ta đến chốn này..." Tại sao" Ai biết"

Và tiếp theo sau đó, "Bài không tên số 8" vẫn làm con tim nhiều người nghe nhạc chiều hôm đó thổn thức.

Phần đặc biệt trong buổi chiều khó quên này dành cho tập thơ "Chim Hót Trên Đầu Ngọn Lau" của Cẩm Vân, người làm thơ tới từ Na Uy.  "Trong văn chương Việt, có cuộc tình thành huyền sử nổi tiếng, đó là chuyện tình Phạm Thái-Trương Quỳnh Như." Nhà thơ Du Tử Lê nói khi giới thiệu tập thơ, và thêm "Thời đại chúng ta, có huyền sử Trịnh Công Sơn-Khánh Ly" và đó là đề tài của tập thơ đầu tay của Cẩm Vân. Hai ca khúc phổ thơ Cẩm Vân do Khánh Ly hát sau đó đã gây nhiều xúc động và thi tập của Cẩm Vân được khán giả nồng nhiệt đón nhận.

"Từ bao năm qua, Khánh Ly từng hát trên những sân khấu lớn với hàng ngàn khán giả. Vậy  mà lạ thay, chính trong cái phòng họp nhỏ bé này, tôi thấy Khánh Ly thật sự là Khánh Ly hơn bất cứ nơi nào." Diễn viên điện ảnh Kiều Chinh nói trong phần mở đầu.

Nhận xét của Kiều Chinh được bổ túc thêm bởi phần phát biểu của Lê Văn, chủ biên Việt ngữ đài Tiếng Nói Hoa Kỳ  nhiều thập niên sau 1975, "Từ cuối thập niên 60', tôi đã có dịp nghe và phỏng vấn Khánh Ly-Ngọc Minh khi hai cô tới Hoa Thịnh Đốn trình diễn lần đầu. Thời ấy, Khánh Ly đang là 'nữ hoàng chân đất" của ca nhạc Việt Nam và Ngọc Minh thì tươi tắn như một búp bê Nhật Bản. Hôm nay, 40 năm sau, được nghe lại, gặp lại, thật cảm động khi thấy đôi bạn Khánh Ly-Ngọc Minh ngày càng điêu luyện hơn."

Ảnh Nam Lộc, 1965: Khánh Ly, Trịnh Công Sơn, nhà báo Hoài Việt

Đúng như phát biểu của Kiều Chinh và Lê Văn,  khán thính giả tại hội trường Việt Báo cũng như tôi, đã từng nghe nhiều ca sĩ trẻ tuổi hát nhạc Trịnh công Sơn, những giọng hát thật hay, thật điêu luyện, nhưng hình như họ thiếu cái hồn cần thiết để thể hiện dòng nhạc họ Trịnh. Những giọng hát đó đã không làm chúng tôi xúc động bằng chính giọng hát Khánh Ly. Hình như là một sự ràng buộc của định mệnh, chỉ có giọng ca này mới chuyên chở thành công những dòng nhạc của con người tài hoa bạc mệnh Trịnh công Sơn. Khánh Ly đã để cả tâm hồn mình vào buổi chiều Thơ Nhạc hôm đó. Tiếng hát của chị mỗi lúc một mạnh chứa đầy cảm xúc. Điều nên biết thêm là toàn bộ số tiền thu được từ buổi chiều này sẽ dành làm giải thưởng Bé Viết Văn Việt.

5g30 chương trình chấm dứt, nhưng hình như mọi người chẳng ai muốn về. Tất cả chúng tôi thấy lòng vẫn còn vương vấn những hình ảnh, những kỷ niệm của những ngày tháng mà dòng nhạc họ Trịnh và giọng hát Khánh Ly đã để lại trong chúng tôi những dấu ấn đậm nét. Riêng với tôi, tình ca Trịnh công Sơn là những bài kinh cầu bên bờ vực thẳm làm lay động ý thức về thân phận con người ở bất cứ ai mê muội định tìm một chỗ ẩn náu, một nơi trú ẩn an toàn giữa cõi đời này, và Khánh Ly là giọng ca duy nhất có thể hiểu và diễn tả được những ý tưởng đó.

Để thay cho đoạn kết của những dòng tản mạn này, tôi xin được trích ra một câu của Trịnh công Sơn: "Sống giữa đời này chỉ có Thân Phận và Tình Yêu. Thân phận thì hữu hạn. Tình Yêu thì vô cùng. Chúng ta làm cách nào nuôi dưỡng Tình Yêu để Tình yêu có thể cứu chuộc thân phận trên cây Thập Giá Đời".

• "Tới" Hay Lui, That's A Question?
• Chuyện Cha Và Con
• Thư Cho Em Trai Nhân Ngày Father S Day
• Chó Tây, Chó Ta