"credit,” Lợi Và Hại

"Credit,” Lợi Và Hại

Tác giả: Chu Tất Tiến
Bài số 2824-1628894- vb3122909

Tác giả là một nhà văn, nhà báo, nhà giáo, nhà hoạt động cộng đồng nổi tiếng. Cám ơn ông tiếp tục góp nhiều bài đặc biệt...

***

Khi mới sang Mỹ, nghe nói ai cũng phải có "credit", nghĩa là phải vay mượn tiền từ các cơ quan tài chánh, mới thực là một công dân Mỹ, người viết từ chối, không tin và nghĩ rằng nhất định sẽ không mượn nợ ai để khỏi nhức đầu. Nghe mấy đứa nhỏ nói "phải cần credit", người viết gạt ngay: "Ôi dào, vẽ chuyện! Nếu cần xài cái chi, cứ mang tiền mặt ra trả hoặc dùng "check" là được rồi!". Nhưng chỉ sau khi định cư ở Mỹ một thời gian, người viết đã hiểu lợi ích cũng như tác hại của sự xử dụng "credit". Sự hiểu biết này lại được tăng cường khi người viết trực tiếp làm việc cho một công ty tài chánh, chuyên bán bảo hiểm và thị trường chứng khoán và giúp cố vấn đầu tư vào các dịch vụ "đầu tư hoạt động" (active investment)(*) như "stock, mutual funds, money market, bonds, và các chương trình hưu trí như Self Imployment Plan (SEP), Roth IRA, và IRA. 
Từ đó, người viết mới thấy việc có "credit", nghĩa là có "vay mượn" mới thực sự là quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích của "credit", cũng có những sự việc đau lòng xẩy ra cho những ai không thông hiểu việc xử dụng việc "vay mượn" này. Nhiều người mất nhà, mất xe, mất cả tương lai, đôi khi mất cả ... vợ con chỉ vì dùng "credit" nhiều quá mà không suy nghĩ đến việc trả lại.
Bài này được viết với một mục đích nhắc lại những lợi ích và những nguy hiểm của việc xử dụng "credit", để mong mọi độc giả thấy thảnh thơi hơn trong việc vay mượn và chi trả này.
1-Lợi ích:
-Khỏi phải mang tiền mặt trong túi hoặc kè kè cuốn "check book" bên hông mà vẫn mua được hàng. Nếu có một tấm thẻ "credit" là tha hồ xử dụng cho tới mức tối đa của tấm thẻ ($1,000.00, $5,000.00, hoặc $50,000.00...) Thẻ lại gọn nhẹ, nhét trong ví nhỏ xíu, không cồng kềnh, không lo rơi rớt như khi cầm nguyên một lố tiền mặt vài ngàn đô. Nếu trả tiền đúng hẹn, thì không phải trả lãi. Nhiều cơ sở cho vay tiền không tính tiền lệ phí hàng năm (no annual fee), cho nên xài bao nhiêu, trả bấy nhiêu, thoải mái y như móc tiền túi ra vậy.
-Được lòng tin của các cơ sở cho thuê mướn, vay nợ. Khi muốn thuê một chiếc xe đi chơi ở tỉnh lạ, hoặc muốn mướn một chiếc xe pick-up để chở đồ, điều kiện bắt buộc là phải có thẻ "credit", người ta mới cho mướn. Khi muốn mua nhà, mua xe mới, cũng phải có "good credit", nghĩa là có tiền sử mượn tiền mà đã từng trả đủ, trả đúng hẹn, mới được mua nhà hay mua đồ.
-Xin việc làm. Một vài cơ sở công hay tư muốn kiểm tra "credit" của người xin việc. Nếu không có tiền sử có nợ, hoặc có nợ mà không chịu trả, có nợ mà chuyên trả trễ, thì xin miễn xin việc!

-Hãnh diện: Khi đi mua hàng cao cấp, nếu có thẻ "credit" thì người mua cảm thấy hãnh diện hơn là lôi ra một lô tiền mặt. Nhiều trường hợp mua bằng tiền mặt còn gây khó khăn cho người mua nữa, vì người bán có thể nghi ngờ là tiền "rửa" từ những dịch vụ bất chính, và tuy họ vẫn nhận tiền, nhưng vẫn ngầm báo cáo với cảnh sát. Còn "check" thì đôi khi không được nhận, vì chủ hàng sợ "check" dỏm.
2-Bất lợi:
Trả nợ trễ hạn hoặc không trả nợ thì rất nguy hiểm cho tương lai tài chánh của chính mình. Các cơ sở cho mượn nợ không làm chuyện "chùa" cho thiên hạ mãi vì họ phải điều hành cả một công ty khổng lồ với bao nhiêu nhân viên, máy móc, lại phải bỏ tiền ra chi trả giùm cho khách hàng mỗi ngày cả tỷ đô la. Vì thế, nếu mình trả trễ, lập tức tiền lời "nhẩy vọt lên" từ 0% đến 20% hay hơn. Trường hợp trả dần cũng thế, phải trả một số tiền lãi cho số nợ còn lại. Có nhiều người ham "shopping" líu lo, mà không có nhiều tiền, nên bị nợ "đè" tắc thở! Lãi mẹ đẻ lãi con, nếu không lo thanh toán sớm, sẽ có ngày mất nhà, mất xế. Nghe nói trong cộng đồng Việt, có vài vị chủ nhân thương vụ ham đánh bạc, được may mắn trúng vài lần và được Casino tặng cho thẻ "credit" vàng. Thấy dễ dãi, nổi hứng lên đánh bạc túi bụi cho đến khi cả tiệm và nhà đều bay mất. Có ông trở thành homeless, sau khi vợ con cũng cất cánh bay luôn. Cho nên, nếu dùng thẻ "credit", phải biết căn cái túi tiền của mình. Có nhiêu, xài nhiêu, đừng ham vui mà xài quá lố, thì tiêu đời.
3-Điểm "credit"
(Credit Scores)
Điểm Credit là một báo cáo về tiểu sử tài chánh và vay mượn của một người: nợ nhà, nợ xe, trương mục mới, trương mục cũ, tiền thiếu chịu, trả trễ... Điểm của người dùng là ba (3) con số giữa 300 và 850, dựa vào nguyên tắc của một công ty là Fair Isaac, công ty này bán công thức cho ba (3) cơ quan báo cáo về "credit" là Equifax, Experian, và TransUnion. Các cơ quan này cho các cơ quan chuyên cho vay biết về cách tiêu tiền của một người đi vay, từ đó, quyết định có cho vay nợ hay không, và nếu cho vay, thì tiền lãi sẽ như thế nào, có thể thấp nếu người đi vay có "good credit" (nghĩa là có điểm trên 720), có thể lãi xuất rất cao, nếu người đi vay không có "good credit", và không cho vay, nếu người xin vay có "bad credit". Những người có điểm trên 799 thì được khuyến khích vay thật nhiều, và được hưởng nhiều ưu đãi. Kẻ có "bad credit" phải chấp nhận không bao giờ vay được ai, hoặc vay được mà lãi xuất cao hơn bình thường. Thì dụ như khi mua xe mới, người có "good credit", nếu gặp dịp "sale", không phải trả lãi xuất, trong khi người mới có "credit" hoặc "bad credit" phải trả tới 10 hay 12% tiền lãi.
Điều đáng lưu ý là khi nhận được "credit report", phải dò thật kỹ xem có đúng tên, địa chỉ cũ và mới của mình hay không. Đôi khi, với người Việt Nam, việc lộn tên ra họ, lộn họ ra tên, hoặc trùng tên họ là thường. Như thế thì mình bị "oan ơi ông Địa" nếu không biết khiếu nại.
Chu tất Tiến

• Lời Ba Muốn Nói
• Bài Viết Cho Ngày Đầu Năm Tây
• Sau Thảm Họa 11-9
• Bản Nhạc Thứ Mười Ba