Tác giả là một nhà báo quen biết tại Dallas, từng trong nhóm chủ biên một số tuần báo, tạp chí. Ông cũng từng nhận giải Danh dự Viết Về Nước Mỹ và vẫn tiếp tục góp thêm nhiều bài viết giá trị. Riêng Viết Về Nước Mỹ năm thứ XI I I-XIV, Phan đã góp tới 7 bài viết đặc biệt và có tên trong danh sách tác giả vào chung kết. Sau đây, thêm hai bài viết ngắn.I. Mùa Hè Đến Sớm
Cô bé hàng xóm, tôi nhớ chừng mấy mùa hè trước, cô còn chơi nước với lũ trẻ hàng xóm ngoài sân. Chúng mua từ Wal-Mart về những tấm trải ny-lon thật lớn để trải lên cỏ dốc, xịt nước và xà bông cho trơn rồi tuột và cười râng một góc trời mùa hạ. Rồi mùa hạ qua đi như tuổi thơ, gặp lại cô như thiếu nữ ở cuối đường, nơi xe bus vàng đón rước học sinh. Những mùa về không hẹn, mùa đi không giã từ cho lòng chợt bâng khuâng khi sớm ra lá mới đã đầy cành, hay lá vàng không dưng nhuộm cả không gian… thì ông ngoại của cô bé vẫn ngồi như gốc cây mục ở một góc sân để trông chừng bọn nhỏ chơi nước. Nhưng từ bao giờ đã không thấy ông ngồi đấy nữa, một kết thúc buồn tênh như phận người, ai đến cũng ồn ào với tiếng khóc chào đời nhưng ra đi lặng lẽ như những mùa qua… Tôi vẫn đi về ngang căn nhà ấy, lòng chợt buồn khi nhìn về phía góc sân để chào ông già nọ. Nhiều khi cái chào của người hàng xóm không làm tăng tuổi thọ cho ai vì nụ cười tan theo khuất bóng… nhưng người chào và người được chào đều thấy lòng thanh an. Không biết ông già giờ nơi đâu, và cô bé cũng đã ít gặp. Tôi đoán là ông già đã vô viện dưỡng lão; cô bé bận học hành. Cha mẹ cô bé là hai người ít gặp, nên tôi không có ấn tượng gì!
Thời gian đi qua đây dầy như tự điển, nhiều khi đi ngang một căn nhà lại chợt nhớ đến chú bé ưa phóng xe đạp ra đường bất ngờ - làm muốn đứng tim người lái xe vì suýt tai nạn; nhà kia có con chó mà ai thấy cũng mê; nhà nọ có con mèo lông xám, nó ngồi yên bên hè như món đồ chơi bị bỏ quên,… nhưng khó ưa nhất là người đàn ông châu Á ở khúc cua đường, người gặp ai cũng trơ mắt nhìn. Không chào trước cũng chẳng chào lại là đặc tính của ông với mọi người.
Mấy người hàng xóm Hợp chủng quốc hỏi tôi: “Ông ấy người gì?” Tôi đương nhiên trả lời, “Người Tàu!” Nói rồi thấy hèn cho sự trả thù tiểu nhân của mình, vì làm sao quên được bên hông nhà ông ấy xanh rì rau đay, giàn mướp rực vàng hoa, đàn ong cần mẫn như người Việt Nam… Chắc hôm nào phải đính chánh với hàng xóm để trả lại công bằng cho người Tàu. Không cần nói xấu họ thì cả thế giới cũng đã biết người Tàu không có gì tốt. Đừng trả thù tiểu nhân, tôi nghĩ như thế, nhưng mối thù truyền kiếp cứ càn quấy, không cho mở miệng. Về nhà lại ấm ức ông Việt Nam làm mất thể diện quốc gia. Tiếng hỏi câu chào có mất gì đâu mà để người bản xứ coi người mình như thiếu tử tế…
Mùa về qua đây, có những con chim quen còn nhớ chỗ đậu cũ, như thằng bé theo cha mẹ dọn nhà đi nơi khác, vài năm nó ghé lại thăm xóm cũ. Buồn là nhiều người đã quên nó! Người ta sống nhờ đã quên hôm qua như một cách thế tồn tại. Lời hay ý đẹp như mây bay, những ý nghĩ nhàn rỗi như mùa hè lang thang theo bước chân đi bộ buổi sáng, mắt tôi ngại ngùng chào thai phụ ngồi đúng chỗ của ông già năm xưa; không phải là người mẹ mà đúng là cô bé còn chơi nước tưới cỏ mấy năm trước. Mùa hè đến sớm vậy sao? Làm tôi nhớ một lần vào trường trung học ở thành phố Plano, tôi đã thấy cô bé chừng 17 tuổi, vác cái bụng ì ạch trên đường chuyển lớp, bạn bè xúm vô xách dùm tập vở cho cô bé. Một hình ảnh làm tôi nhớ mãi trường Senior High School Plano, vì cô bé vui cười hồn nhiên như đúng lứa tuổi, đúng môi trường; một cô giáo đi người chiều đoàn học sinh đang chuyển lớp, ai cũng có vẻ gấp gáp nhưng cô giáo đã đứng lại hỏi thăm cô bé bụng to trong đám bạn bè của cô. Hình ảnh cô giáo cuối xuống hôn cái bụng bầu của cô học trò bé bỏng, - làm tôi như hiểu được người Mỹ thêm chút đỉnh, dù đã sống hơi lâu ở đất nước này.
Tôi về suy nghĩ hoài, làm sao cô bé còn tuổi ham chơi, ngủ mê… có thể chăm lo cho một em bé sơ sinh; rồi cuộc hành trình của hai mẹ con cô bé đó sẽ như thế nào với tương lai phía trước? Nhưng những suy nghĩ bị đời sống lấn át; tôi vẫn sống nhờ mau quên là cách thế tồn tại của con người. Nay cô bé hàng xóm của tôi còn non trẻ hơn cô bé ở trường Senior High School Plano nhiều lắm. Một đứa bé có con thì đúng hơn hai từ thai phụ. Dáng cô bé ngồi bất động như không gian một sáng hè không có gió, trời thì oi bức kiểu nực giông nhưng không hứa hẹn cơn mưa nào. Cô bé ngồi buồn như cái bảng nhà bán đã cắm cả năm nay, màu sơn đã phai mà chẳng ai đoái hoài. Cái bụng cô ấy cũng như cái nhà trong thời hiện tại, bỏ thì thương mà vương thì tội. Ở những nước lạc hậu thường khổ vì kém văn minh; nhưng ở những nước văn minh lại khổ vì tự do quá trớn! Nhìn cái bụng cô bé đã biết không còn chọn lựa nào khác vì chừng đầu năm học sắp tới, cô đã phải gởi con trước khi lên xe bus đến trường. Tôi lại cảm thấy mâu thuẫn trong chính mình khi nhớ tới những lời chúc mừng một cặp vợ chồng nào đó có con; chia buồn một đôi bạn bị tai nạn chăn gối! Nhưng cả hai trường hợp đều cười - cười mãn nguyện hay cười ra nước mắt cũng là cười. Sao cô bé này buồn quá! Tôi đi đã giáp vòng nên lại chào cô bé lần thứ hai, tôi nói: “Bạn phải vui lên, phải cười lên cho em bé trong bụng bạn vui vẻ…”??
Cô bé đen nhẻm nhoẻn miệng cười cho răng càng trắng, “Tôi lo quá, tôi muốn thấy em bé… để biết nó là con ai!”?
Oh my God! (nói thầm), rồi tôi đi. Biết chắc quỹ thời gian của mình không còn đủ để đi xuyên qua nước Mỹ nên không tin mình hiểu nổi người Mỹ. Bằng lòng mỗi ngày đi về trong tiếng hỏi câu chào của xóm làng, đã thấy vui. Tiếc chi một nụ cười; cái gật đầu khiêm tốn mà người bản xứ đánh giá một dân tộc. Hay sáng mai, đi ngang nhà ông rau đay, đừng bỏ con đường ấy chỉ vì thấy ghét một người không chào hỏi, ưa nhìn trơ trơ vào mặt người khác mà không đi con đường ấy nữa.
Sáng mai, bắt chuyện làm quen từ vỉa rau sao tốt quá vậy bác, giàn mướp sao trĩu quả mà hanh lòng - như người chẳng chào hỏi ai, bác có gì khó nói?...
II. Hạt Dẻ Mùa Ngâu
Trên cái băng ghế gỗ ngoài công viên, tôi nhặt được trái tim màu tím, bằng nhựa trong như pha lê của cô bé nào bỏ quên. Làm tôi nhớ đến trái tim mà nàng Rose đã hơn trăm tuổi, thả xuống biển cho chàng Jack hôm trước thì hôm sau nàng cũng vĩnh biệt cõi đời. Hôm đó, ngồi trong rạp tôi chỉ hiểu nàng Rose đã sống đến trăm tuổi để làm mỗi một việc ấp ủ trong tim cả đời người. Hình ảnh bà cụ Rose trong phim Titanic, thả kỷ vật trăm năm xuống biển sâu cứ như một vết sẹo không còn đau nhưng còn đó, và trăm năm sau người đời hãy còn mang những ý nghĩ khác nhau về một chuyện tình đã đi vào lịch sử…
Ngày ấy, chàng hoạ sĩ nghèo đã gặp nàng tiểu thơ đài các trên chuyến tàu định mệnh; cái định mệnh nhỏ nhoi của tình yêu nghiệt ngã muôn đời giữa giàu và nghèo. Nhưng người đi qua đời nhau trăm năm trước, chàng buông tay nàng giữa biển đêm để người yêu được sống. Nếu chỉ vì nàng Rose mới 17 tuổi, thì còn bao nhiêu trẻ em khác trên tàu cũng cần được sống hơn nàng. Điều khác biệt của nàng trong mắt chàng hoạ sĩ Jack là một tình yêu chân thành mà chàng cần đáp lại khi tấm ván hộ mệnh chỉ cưu mang được một người.
Họ đi qua đời nhau ngắn ngủi nhưng đậm sâu, không như người đi qua đời nhau trăm năm sau, cả hai chỉ biết giữ lấy tấm check cho riêng mình trong hoàn cảnh kinh tế ngoài kia vẫn lao đao, việc làm vẫn bấp bênh; hàng quán vẫn đóng cửa âm thầm; vật giá leo thang… Trong cuộc mưu sinh nghiệt ngã từng ngày, những chiếc bóng lẻ loi vẫn đi-về; người đi qua đời nhau hôm nay chỉ khắc vào tim nhau gian dối một chữ tình, tính toán một chữ tham. Sự hy sinh trong tình yêu không còn làm người ta thổn thức; những giá trị vật chất để sử dụng đã đổi vị trí với con người để yêu thương thì người ta sử dụng con người và yêu thương tài sản trong đời hôm nay.
Trái tim ngoài công viên như bao trái tim đã bỏ nhau, khi chân tình chỉ còn lời gió thoảng trong tình người mây bay, ngày đi trong tuyệt vọng, cõi buồn làm cho tâm hồn nhiều vướng bận, trách khứ cuộc đời khi mỗi người đều tự tạo ra cái vòng luẩn quẩn của mình bởi được- mất, rồi đi qua đời nhau để thương tích cả đời. Sự nghiệt ngã làm cuộc sống hết thanh cao là do con người hơn do cuộc đời, không bởi thời gian… tạo nên vòng trầm luân vô biên vì không còn ai giữ được nồng nàn của tình yêu như chàng Jack và nàng Rose.
Một trăm năm nhìn lại cuộc tình Titanic, ở một góc độ nào đó, có thể nói là trái tim nàng Rose đã chết theo người tình ngay trong đêm định mệnh, bởi cho dù Jack có nhường cho nàng tấm vám cứu mạng, một cái còi để thổi lên bằng hơi tàn lực kiệt khi thấy tàu cứu cấp; thì từ đó tới hết đời nàng, những vui-buồn nhân thế đều thoáng hiện bóng dáng một người; như vậy Jack không chết, lúc nào chàng cũng bất tử trong tình yêu thầm kín của nàng. Rose tuy còn sống sót nhưng làm sao Rose có thể yêu ai bằng hết trái tim khi hình bóng Jack đã thành kỷ niệm.
Tôi máng trái tim đồ chơi lên nhánh cây, có thể cô bé con nào đó còn nhớ, đi tìm, hay bỏ quên vĩnh viễn để trưởng thành trong thời đại người đi qua đời nhau như gió thoảng mây bay; con người cần quên đi để sống! Mong là cô bé con trở lại và nghĩ suy vì sao người nhặt được không bỏ túi, hay vứt đi; hoặc giả một người lớn thấy được, cũng đặt câu hỏi, để hàn gắn lại, trân qúy hơn cuộc tình đã lỡ;
Có thể những con sóc thấy lạ nên tha về ổ, làm hạt dẻ mùa ngâu…
Phan
Đọc bài nầy, tim tôi thắt lại. Đọc chuyện người nhớ chuyện mình. Càng đọc càng nhói đau
Những mẩu chuyện nhỏ nhưng thắm sâu như mưa dầm ướt đất sa mạc Cali.
Cám ơn tác giả
tnbx