Vui Buồn Nghề Thông Dịch

 

***

 

“Xin được tự giới thiệu, tôi tên là N.D., là thông dịch viên cho H.V. hôm đó V. gọi báo cảnh sát Anh nhờ tìm kiếm anh H. Không hiểu sao có gì đó xui khiến, tên và chi tiết cá nhân của anh H. còn lưu giữ trong máy kindle của tôi. Điều rất kỳ lạ là bình thường tôi viết lên bảng điện tử rồi xóa đi, duy chỉ bữa đó tôi sử dụng kindle nên chi tiết về anh H. còn lưu lại. Sau khi dịch cho V., tôi thật lo lắng, bồn chồn, cầu nguyện cho anh H. được bình an, còn sống ở đâu đó, hay đã đi thoát trên mấy xe kia. Cầu mong sao tên anh không có trong danh sách 39 người!  Thật bàng hoàng và đau xót khi cuối cùng thấy danh sách của cảnh sát hạt Essex, Anh, được công bố có tên anh H. Tôi không biết nói gì hơn là thành thật chia buồn cùng gia đình. Thắp giùm tôi nén nhang trên bàn thờ anh H., V. nha! 

Xin hãy nén đau thương mà sống!”

 

Trên đây là những dòng chia buồn tôi gởi cho một khách hàng ở Việt Nam sau một phiên dịch cho cảnh sát hạt Essex, Anh Quốc, trong việc tìm kiếm 39 người trước khi bị phát giác mất trong xe đông lạnh tại Anh Quốc mấy năm về trước. Cô em họ của một nạn nhân diễn tả hình dáng của anh mình để giúp cảnh sát trong việc tìm kiếm được dễ dàng hơn.  Dù không rõ công việc chuyên môn có cho phép tôi chia buồn hay không nhưng tôi cũng mặc kệ, cứ làm theo dẫn dắt của lương tri!

 

Sau khi viết thơ chia buồn với gia đình anh H. xong, tự nhiên máy kindle của tôi hư một cách khó hiểu. Nó tắt ngúm, không hề mở lên được nữa! Tâm linh có gì đó rất thần bí! Dù không nhận được hồi âm nhưng lòng tôi thanh thản hơn vì đã làm điều cần thiết với gia đình người quá vãng - điều tối thiểu mà trong tập tục Tây phương hay Đông phương cũng nên làm.

 

Tôi cũng là một người rời quê hương đi tỵ nạn vào năm 1993, khi mà có hàng loạt gia đình được ra đi có trật tự theo chương trình H.O. (Humanitarian Organization) hay O.D.P. (Orderly Departure Program). Tính ra, chúng tôi may mắn hơn những người đã bỏ mình trên biển sau 1975, trong những thập niên 70, 80, và nửa đầu 90. Họ đã liều mình đánh đổi tự do, làm mồi cho cá biển, hoặc bị cướp biển hãm hiếp, tàn sát dã man hay chết mất xác dưới lòng biển sâu. Chúng tôi cũng may mắn hơn những người tìm cách ra đi sau này, tỵ nạn kinh tế, để tìm kiếm tương lai. Nói là nói thế nhưng Ba tôi đã trả giá cho cả nhà trước bằng những cơn đói hành hạ trong lúc phải lao động khổ sai cùng lúc lo lắng vì án tù vô hạn định! Dượng Tư tôi đã mất mạng trong tù đó chớ!

 

Không thể tưởng tượng được trên những chuyến xe đông lạnh mang đầy hy vọng của 39 đồng hương Việt Nam, trước phút lìa đời, hình ảnh cuối cùng nào đã ở trong đầu những anh chị trẻ tuổi đi mưu sinh ấy? Nụ cười hiền từ của người mẹ, người vợ, hay người yêu? Chắc hẳn có viễn ảnh nợ mấy chục ngàn đô làm sao mẹ già kham nổi khi mình mất đi? Những yêu thương và cả những nuối tiếc?

 

Đó là kỷ niệm đau buồn nhứt đời thông dịch viên của tôi. Còn đây là những kỷ niệm thường nhựt. Khách hàng phần nhiều là những người trạc tuổi ba mẹ tôi, qua diện H.O. hoặc bảo lãnh. Họ trưởng thành trong nền giáo dục nhân bản, dân tộc và khai phóng của miền Nam tự do nên nói chuyện rất đàng hoàng, lịch sự, có phần lễ độ, dù biết tôi đáng tuổi con họ, họ cũng không quên mở đầu câu bằng “Dạ thưa cô…” hay kết thúc câu bằng “…được không, thưa cô?”

 

Thương lắm! Đa số họ đang ở tuổi gần đất xa Trời! Ở họ, tôi học được cách giao tiếp nằm lòng của người Nam, người Sài Gòn xưa, những phẩm chất và cả ngôn ngữ mà hầu như hiếm còn tìm được ở trong nước. Họ là những tinh hoa còn sót lại của miền Nam xưa. Họ vừa khiêm nhường, vừa lịch lãm, vừa văn minh làm sao ấy! Khi dịch cho họ, tôi thấy rất nhẹ đầu. Tôi tự hỏi khi thế hệ của họ về với ông bà hết cả, thì khách hàng của tôi sẽ là những ai, có làm tôi khó chịu và nhức đầu?

 

Phần nhiều trong số họ là những người lớn tuổi, lãng tai ở nhiều cấp độ. Lắm khi cũng có những quý bà nội trợ ít học hay chậm hiểu, tôi cần vận dụng hết kiên nhẫn của mình, có khi dùng hết năng lượng trong cuống phổi mà đánh vần cả địa chỉ ra thành từng chữ một: bê “con bò”, xê “con cá”, dê “con dê”, hắt trong “hát hò”, en-lờ như “líu lo”, em-mờ trong “mẹ”, o tròn vo như “con ó”, p “phở”, s như “bản đồ Việt Nam”, vê “con ve”,…

 

Suốt đời này tôi sẽ không quên phiên dịch cho một quý bà người Bắc rặt (không phải là dân di cư vào Nam) định cư theo diện hôn nhân, nói chuyện chanh chua, chát chúa, nghe lùng bùng lỗ tai, nhứt là khi bà lên giọng như hét vào tai, làm cho tai nghe bị rè hẳn đi, nhưng tôi vẫn hết sức từ tốn và nhẫn nhịn, không cho mình vượt quá khuôn khổ nghề nghiệp. Bà ta nói như ra lịnh, như phán, như cự lộn, như thể người ta giựt hụi hay lấy tiền của bà, y như người ta mắc nợ bà không bằng. Bà phang ngang, chát là, lớn giọng, có lúc như gào, như thét vào tai chúng tôi, hai người đang hết mình giúp đỡ bà nhận phúc lợi quả phụ:

 

-Tôi nói chị nghe nhé… 

-Tôi cắt lời chị nhé… 

- Đừng nói chuyện đó!  

 

Trong khi ông nhân viên Sở An Sinh Xã Hội cũng như tôi, vô cùng lịch sự và từ tốn, giải thích hết lời thì bà ta cứ nói chuyện tỉnh bơ như dân hàng tôm, hàng cá, hay dân bán chợ trời:

 

-Deposit cho tôi hay chuyển về nhà vì tôi đã chuyển nhà RỒI? 

 

Bà gằn giọng như nạt nộ chúng tôi trên điện thoại.  

 

- Thưa bà, bà có số trương mục ngân hàng ở đó không? Tôi hỏi.

 

- Tôi đã cung cấp ngân hàng NĂM LẦN rồi. Ông có nhìn thấy số nhà bank của tôi trên hồ sơ không hay ông NÓI PHÉT? I DON’T BELIEVE THIS! Năm người nói như vậy rồi! Năm người đấy cũng nói một tuần nữa. Tôi đến văn phòng bốn lần rồi. Tôi đã nói chuyện với năm người rồi và ông ấy là người thứ sáu. EM KHÔNG CÓ TIN NHÉ… Nói hộ ông ấy nếu em không nhận được lần này á, thì nhờ ông ấy hỏi xem tôi có BAO GIỜ được ngân phiếu không? Hình như ông ấy tắt máy rồi đúng không chị?

 

Vì ông nhân viên đã lặp đi lặp lại ba bốn lần nên gác máy, và đã có cảnh báo.

 

- Dạ, hình như vậy đó, thưa bà.

 

- ĐỒ QUỶ!!!!!!!!!!!!!!!!!

 

Câu chửi cuối cùng này chỉ mình tôi nghe trọn. Thế mà tôi vẫn từ tốn, tóm tắt lại những việc bà cần làm, chia buồn và xin lỗi vì bà cứ bị trục trặc trong việc nhận tiền tử cho quả phụ.  

 

Cơ duyên làm thông dịch viên đến với tôi thật tình cờ. Số là sau khi sanh bé gái Việt Khuê, tôi đăng résumé lên trang Indeed.com để tìm việc kỹ sư, nhưng gặp một công ty thông dịch đang tuyển người. Thế là tôi bén duyên với nghề từ dạo ấy. Thấm thoát nay cũng đã gần 10 năm làm thông dịch viên tự do cho một công ty thông dịch quốc tế rồi còn gì! Tôi rất thích công việc này vì nó nhẹ đầu, không hề bị stressed, chả cần phải đọc, tính toán hay giải quyết lỗi gì cả như công việc của Bộ Ngân Khố - Bộ Thuế Vụ. Tôi có thể vừa nằm nghỉ lưng, nhắm mắt, vừa làm trên điện thoại, cũng có một thời khoá biểu tự do để lo cho gia đình và các con. Thích nhứt là được nói, được nghe tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ của tôi. Được tiếp xúc với những cô, bác của thế hệ trước như đưa tôi về quê mẹ Việt Nam! Lắm khi tôi trôi dạt bằng ảo giác, qua Úc châu trên điện thoại, khi dịch cho Bộ Di Trú Úc. Và khi dịch cho Bộ Di Trú Anh, hay có lần dịch cho một bác sĩ ở tận Scotland, hay phiên dịch kỹ thuật của Cisco cho khách hàng tại Việt Nam, tôi có cảm giác như mình đang đi du lịch tới các nước ấy. Cũng vui vui!

 

Vốn cũng hay trau dồi tiếng Việt, trong khả năng của mình, tôi khéo léo nhắc những người được dịch những chữ làm cho tiếng Việt bị nghèo đi. Thí dụ chữ bức xúc có hơn cả chục chữ khác, rất hay, để thay thế, như khó chịu, bức bách, bức bối, bực bội, bực mình, đau lòng, bất an, lo lắng, bứt rứt, day dứt, phiền lòng, … Một thí dụ khác là chữ hoành tráng.  Cũng tuỳ theo hoàn cảnh mà chúng ta có thể thay bằng long trọng, linh đình, trọng thể, hào nhoáng. Nếu không để ý mà xử dụng theo thói quen một cách vô thức thì tiếng Việt sẽ trở nên rất nghèo nàn vì thói quen có thể và rất dễ tránh này. Một thí dụ khác là liên hệ và liên lạc. Liên lạc là một động từ trong khi liên hệ là một danh từ. Không biết tự khi nào nó đã được dùng như một động từ. Tôi khéo léo lái người vừa nói chữ liên hệ lặp lại ít nhứt một hoặc hai lần chữ liên lạc cho nhớ.

Thông dịch viên là những người làm nhịp cầu nối về ngôn ngữ và cả về văn hoá giữa người bản xứ, những người nói ngôn ngữ nguồn và người nhập cư, nói ngôn ngữ đích. Thế nên, dẫu vui hay buồn, tôi cũng vui lòng làm nhịp cầu nối, rồi buông bỏ sau mỗi ngày làm, cho lòng nhẹ như tơ!

 

Chiêm nghiệm đời tí xíu về những bi kịch tôi có dự phần - Cuộc đời lắm khi tàn nhẫn với nhiều người luôn cố gắng sống tốt. Liệu chúng ta có nên sống xấu đi? Thưa không! Những mất mát và thiệt thòi đời đã lấy đi của ta không làm cho ta bớt phần tử tế.  

 

Hãy vươn lên! Hãy để mỗi một giọt nước mắt làm nhiên liệu cháy bỏng để chúng ta tiếp bước! Hãy lấy lại cả vốn lẫn lời, từng đồng xu đã mất, cộng thêm lãi kép. Hãy ngẩng cao đầu và tiếp tục bước đi, từng bước, từng bước vững chãi, không ồn ào, nhưng đầy kiêu hãnh! Và nếu được, nếu hoàn cảnh cho phép, hãy sống vươn lên, tỏa sáng như chưa từng bao giờ trên cõi đời! Hãy sống sao cho ngày ta về với cát bụi, ta có thể mãn nguyện, cười khẩy với đời và nói với con cháu ta lúc hấp hối rằng: Ta đã cố gắng sống tốt một đời! Không hối tiếc!

 

Ước mong sao những ai đã từng chết đi sống lại qua những bi kịch của cuộc đời còn chút niềm tin để thâu lượm, rồi khâu vá lại từng hạt giống đâm chồi hy vọng. Ước mong sao họ có thể chắp ráp lại niềm tin để nuốt hết đau thương xuống mà đứng dậy, lau nước mắt chảy dài trên má, nuốt những giọt nước mắt chưa kịp chảy ra còn mặn đắng và nghẹt cứng trong cổ họng mà bước tiếp, biến đau thương thành sức mạnh, bật lên từ vực thẳm của cảm xúc bằng đôi chân của chính mình, qua những bài học đau thương của cuộc đời! Ước mong sao họ vẫn giữ được chữ tín và cái tình, những thứ tưởng chừng như đã thành xa xỉ phẩm trong cuộc đời này!

Việt An